Słońce emituje oprócz dostrzegalnego przez ludzkie oko światła widzialnego także promienie UV. Naturalna wartwa ozonowa ziemi znajdująca się w górnych warstwach atmosfery zatrzymuje jednak zdecydowaną większość promieniowania UVB i UVC. Promieniowanie takie można generować dzięki sztucznym źródłom stworzonym przez człowieka. Należą do nich między innymi lampy jarzeniowe i ekscymerowe oraz LED nowej generacji. Nowoczesna technologia pozwala w coraz lepszym zakresie regulować zakres emitowanych przez takie źródła fal, dzięki czemu sztucznie wytwarzane promienie o najmnieszej długości fali (100–280 nm) od dekad wykorzystywane są do dezynfekcji powietrza, wody i powierzchni płaskich. Ich działanie polega na penetrowaniu powłok organizmów jak grzyby, pleśnie i bakterie oraz wirusów i niszczeniu ich DNA, dzięki czemu dezaktywuje się ich zdolność do reprodukcji. Tak unieszkodliwione organizmy przestają być groźne dla człowieka.
UV to promienie elektromagnetyczne o długości fali 10-400nm, które są niewidoczne ludzkim okiem, niosą jednak energię i mają zdolność do przenikania np. przez ludzki naskórek czy powłoki mikroorganizmów jak bakterie i wirusy. UV-C (promienie ultrafioletowe o długości fali w zakresie 100–280nm), od dekad wykorzystywane jest do dezynfekcji powietrza, wody i powierzchni. Energia promieniowania UV-C przenika do komórek i uszkadza kwas nukleinowy, rozbijając DNA mikroorganizmów i RNA wirusów np. SARS-CoV-2. Dzięki temu tracą one zdolność do reprodukcji, a tak unieszkodliwione - przestają być groźne dla człowieka.
Czy ultrafiolet jest bezpieczny? Należy pamiętać, że zarówno obecne w atmosferze ziemskiej promieniowanie UV-A i UV-B jak i sztucznie generowane UV-C mają szkodliwy wpływ na ludzki naskórek i rogówkę oka. Mogą powodować poparzenia, a w długiej perspektywie mogą być rakotwórcze.
Zgodnie z najnowszymi badaniami Columbia University istnieje wąski zakres fal UV-C (200-222nm) o efektywnym działaniu bakterio- i wirusobójczym, który jednocześnie nie ma kancerogennego wpływu na naskórek i rogówkę oczu ssaków [za: Germicidal Efficacy and Mammalian Skin Safety of 222-nm UV Light, Buonanno et.al., 10 sierpnia 2017]. Dostępne obecnie źródła światła emitują jednak pełny zakres promieniowania UV-C (100-280nm), dlatego dezynfekcja za pomocą promieniowania tego typu musi odbywać się wyłącznie bez obecności ludzi i z zachowaniem wszelkich środków ostrożności wskazanych przez producenta. Urządzenia dezynfekcyjne mogą być obsługiwane wyłącznie przez przeszkolonych pracowników i ściśle według procedur bezpieczeństwa.
Środki ochronne jak okulary i kremy z filtrami UV-A i UV-B nie stanowią bariery chroniącej przed promieniowaniem UV-C!
Produkty emitujące promieniowanie UV-C są niezwykle przydatne w dezynfekcji powietrza i powierzchni, czy sterylizacji wody. CIE i WHO ostrzegają przed stosowaniem lamp dezynfekcyjnych UV do odkażania rąk lub innych obszarów skóry (WHO, 2020), chyba, że jest to klinicznie uzasadnione. Promieniowanie UV-C może być bardzo niebezpieczne dla ludzi i zwierząt, dlatego może być stosowane tylko wtedy, gdy produkty wytwarzające to promieniowanie są o odpowiedniej konstrukcji, która spełnia przepisy bezpieczeństwa lub stosowane w ściśle kontrolowanych warunkach, w których priorytetem jest bezpieczeństwo człowieka, polegające na zapewnieniu nieprzekraczalności maksymalnych dopuszczalnych ekspozycji na promieniowanie UV, określonych w ICNIRP (2004) i IEC / CIE (2006). Do właściwej oceny UV i zarządzania ryzykiem niezbędne są odpowiednie pomiary UV.
Zalecenia Międzynarodowej Komisji Oświetleniowa (Commission Internationale de l’Eclairage) z dn.12 maja 2020 r.
Niezbędna ilość promieniowania zależy od typu drobnoustroju, natężenia źródła promieniowania, czasu ekspozycji oraz, w mniejszym stopniu, również od warunków otoczenia takich jak temperatura, wilgotność, odbijanie promieni. Im wyższa moc źródła promieniowania UV-C oraz im mniejsza kubatura pomieszczenia dezynfekowanego, tym krótszy czas naświetlania gwarantujący dezaktywację mikroorganizmów.
Producent lamp dezynfekcyjnych powinien dysponować wynikami wiarygodnych badań skuteczności lamp, przeprowadzonych dla konkretnych opraw (a nie wyłącznie dla źródła światła) i na ich podstawie określać czas niezbędny do skutecznej dezynfekcji dla danej kubatury pomieszczenia.